Những bệnh nhân có triệu chứng đau thắt ngực do mạch vành thì sẽ có nguy cơ cao bị các biến cố tim mạch bao gồm: nhồi máu cơ tim, tai biến mạch não và tử vong. Nhiều người trong số đó còn kèm theo những rối loạn chuyển hóa, đái tháo đường, bệnh thận mạn tính hoặc kèm theo các yếu tố khác.
Đối với những bệnh nhân trên thì việc thay đổi lối sống như là tăng cường hoạt động thể chất, thay đổi chế độ ăn hoặc giảm cân và ngừng thuốc lá đã được chứng minh là hiệu quả và cải thiện tiên lượng lâu dài.
Trong khuôn khổ bài viết, chúng tôi tập trung làm rõ các phương pháp thay đổi lối sống không dùng thuốc.
Dưới đây là những nguy cơ cho bệnh lý tim mạch chính, có thể thay đổi được và nên cân nhắc tác động đối với tất cả đối tượng là người trưởng thành
Rối loạn lipid máu: Tất cả bệnh nhân có mảng xơ vữa trong bệnh tim mạch cần phải điều trị, mỗi 10 năm thì nguy cơ mắc bệnh tim mạch nói chung và bệnh ĐMV nói riêng tăng thêm > 7,5%; thuốc statin điều trị rối loạn mỡ máy đã được chứng minh làm giảm nồng độ LDL-cholesterol (cholesterol xấu) trong máu một cách đáng kể và làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Tăng huyết áp: Tất cả những bệnh nhân khỏe mạnh, đặc biệt là với mức huyết áp từ 120/80 trở lên cần thực hiện thay đổi lối sống. Những cách thức phù hợp bao gồm giảm cân, tăng hoạt động vật lý, chế độ ăn hạn chế muối, tránh dùng rượu quá mức.
Sử dụng thuốc huyết áp khi có chỉ định của bác sĩ với huyết áp mục tiêu là < 140/90, có thể thay đổi tùy theo từng đối tượng bệnh nhân và nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Đái tháo đường
Nếu bệnh nhân có mắc kèm đái tháo đường thì việc điều trị thuốc và thay đổi lối sống nhằm kiểm soát đường huyết và tránh các bệnh lí mạch máu lớn và mạch máu nhỏ là vô cùng quan trọng.
Thay đổi lối sống – Thay đổi lối sống như là ngừng hút thuốc, tăng cường hoạt động thể chất, và cải thiện chế độ ăn có những lợi ích quan trọng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh lí và tử vong do tim mạch nói chung và bệnh lí mạch vành nói riêng.
Chế độ ăn
Những cá nhân có chế độ ăn hợp lý có tỉ lệ mắc các bệnh lí tim mạch thấp hơn. Những thay đổi chế độ ăn, đặc biệt là chế độ ăn vùng Địa Trung Hải, cải thiện tiên lượng ở những bệnh nhân có bệnh lí tim mạch nói chung và đau thắt ngực dấu hiệu do mạch vành nói riêng.
Những khuyến cáo về chế độ ăn của Hiệp Hội Tim mạch Mỹ 2017 về thay đổi lối sống để giảm các triệu chứng đau thắt ngực:
– Một chế độ ăn tập trung vào rau xanh, hoa quả và các hạt ngũ cốc cần được khuyến khích. Nên sử dụng các sản phẩm bơ sữa ít béo, chim, cá, đâu, dầu thực vật và hạnh nhân, và hạn chế tiêu thụ chất ngọt, những thức uống có nhiều đường, và thịt đỏ. Năng lượng từ chất béo bão hòa nên hạn chế từ 5-6% năng và năng lượng từ chất béo dạng trans nên giảm.
– Đối với những bệnh nhân cần giảm huyết áp thì những lời khuyên trên cũng có lợi ích. Thêm vào đó, giảm lượng muối tiêu thụ (không nhiều hơn 2400 mg mỗi ngày) cũng được khuyến cáo.
Năm 2018, Hiệp hội tim mạch châu Âu khuyến cáo với mức độ mạnh cho một chế độ ăn khỏe mạnh, bao gồm những đặc điểm sau: acid béo bão hòa <10 % tổng lượng năng lượng ăn vào; chất báo không bão hòa dạng trans cần hạn chế càng ít càng tốt; 30-45 g chất xơ mỗi ngày; 200 g rau xanh mỗi ngày; và cá tối thiểu 2 lần một tuần, một trong số đó là dầu cá. Năm 2018, Hiệp hội tim mạch châu Âu khuyên đối với những bệnh nhân bị bệnh động mạch vành ổn định thì hạn chế lượng muối ít hơn 5 g mỗi ngày (nhỏ hơn 2000 mg natri).
Thêm vào đó, chúng tôi cũng khuyên bệnh nhân với bệnh tim mạch hoặc có nguy cơ cao nên uống ít nhất 1 đến 2 bữa cá da trơn mỗi tuần. Với những bệnh nhân không có khả năng hoặc không sẵn sàng tiêu thụ lượng cá như vậy, chúng tôi gợi ý kê đơn dầu cá hàng ngày hỗ trợ (1g mỗi ngày). Vai trò của dầu cá và những acid béo omega-3 trong dự phòng tim mạch đã được chứng minh và thảo luận ở 1 chủ đề khác.
Giảm cân
Thừa cân và béo phì, đặc biệt béo vùng bụng làm tăng nguy cơ những biến cố tim mạch và có thể dẫn đến tử vong sớm. những lợi ích của việc giảm cân là khó để đạt được và duy trì vì trong 90% số đối tượng thành công trong giảm cân, thì khoảng 90% tăng cân lại.
Quá cân và béo phì góp phần vào những hội chứng chuyển hóa như tăng huyết áp, tối loạn lipid máu, và đái tháo đường kháng insulin.
Tất cả những bệnh nhân nên được đo chu vi vòng bụng và tính chỉ số khối cơ thể (BMI). Giảm cân có thể đạt được thông qua nhiều chiến lược bao gồm chế độ ăn, tăng tập luyện và có thể là các liệu pháp dùng thuốc.
Những hoạt động thể chất
Những hoạt động thể chất thường xuyên có rất nhiều lợi ích tim mạch, bao gồm giảm cân, cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu, giảm huyết áp, cũng như là dự phòng đái tháo đường type 2.
Chúng tôi đồng ý với những lời khuyên cho hoạt động thể chất của hội Tim mạch học Mỹ (AHA/ACC) 2017 về lối sống giúp giảm nguy cơ tim mạch. Những hoạt động thể chất được khuyến cáo nhằm làm giảm LDL-C (cholesterol xấu) hoặc huyết áp (hoặc cả hai); những hoạt động thể chất nên được thực hiện 3-4 lần mỗi tuần; kéo dài trung bình 40 phút mỗi lần và nên bao gồm cả những bài tập mức độ trung bình đến nặng. Chúng tôi cũng đồng ý với lời khuyên tất cả người trưởng thành nên tập luyện 2 giờ 30 phút mỗi tuần với cường độ trung bình; hoặc một giờ 15 phút mỗi tuần với những bài tập mức độ nặng bao gồm những bài tập nhịp điệu hoặc kết hợp giữa mức độ vừa và yêu cầu sức mạnh có nhịp điệu. Những hoạt động có nhịp điệu nên thực hiện trong những hiệp ít nhất 10 phút; và trải dài cả tuần.
Những lợi ích và tác động của Yoga vẫn chưa được chứng minh ở các thử nghiệm ngẫu nhiên.
Ngừng hút thuốc
Ngừng hút thuốc đem lại những lợi ích quan trọng cả trên thống kê và lâm sàng đối những bệnh nhân có bệnh lí tim mạch. Từ những bệnh nhân dừng trong một tháng cho đến 3 và 5 năm.
– Trong những phân tích gộp (nghiên cứu lớn) cho thất những bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim trước đây, phẫu thuật bắc cầu nối chủ vành, can thiệp ĐMV qua da hoặc có bệnh mạch vành đã biết thì tỉ lệ tử vong ở nhóm bỏ thuốc là 64% so với nhóm vẫn hút thuốc.
– Một số nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng thời gian ngừng thuốc càng ngắn thì tỉ lệ mắc lại nhồi máu cơ tim càng dài.
Rượu
Những người uống nhiều rượu nặng có tỉ lệ tử vong do tim mạch và chết trước tuổi cao nhất trong dân số. Thực tế, tiêu thụ nhiều rượu mạnh dẫn đến những bệnh lí ung thư và tử vong do nhập biện trong tình trạng rối loạn tâm thần. Ngược lại, nếu chỉ uống 1 tới hai ly rượu mỗi ngày có thể làm giảm các triệu chứng đau thắt ngực cũng như giảm nguy cơ xuất hiện bệnh tim mạch hơn những người không uống.
